Bugün, 5 Temmuz 2025 Cumartesi
  • BIST 100

    10275,80%0,46
  • DOLAR

    39,81% 0,10
  • EURO

    46,90% 0,33
  • GRAM ALTIN

    4274,45% 0,36
  • Ç. ALTIN

    6794,97% -0,20

Üçlü stres faktörü bağışıklıktan üremeye kadar deniz canlılarını etkiliyor

- İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Belivermiş: - 'Mikroplastik, okyanus asitlenmesi ve bir kimyasal element olan lantanın üçlü stresini hem birlikte hem de ayrı ayrı çalışıyoruz. Şu an

Genel 13.03.2023 11:06:10 0
Üçlü stres faktörü bağışıklıktan üremeye kadar deniz canlılarını etkiliyor

​​​​​​​İSTANBUL (AA) - GÜLSELİ KENARLI - Okyanus asitlenmesi, mikroplastik ve lantan elementinin deniz canlılarına etkilerini araştıran bilim insanları, kabuklu deniz canlılarında renk değişimi, bazı türlerde ise immün sistem sorunları ile hücre sayısında ve üremede azalma gözlemledi.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Genel Biyoloji Ana Bilim Dalı öğretim üyeleri Prof. Dr. Murat Belivermiş ve Prof. Dr. Önder Kılıç, 10 yıl önce başladıkları "Denizel Çevrede Stres Faktörlerinin Biyolojik Etkileri" adlı proje kapsamında Türkiye denizlerinde yaşayan ve insanlar tarafından da tüketilen deniz canlılarında "üçlü stres faktörü" olarak adlandırdıkları okyanus asitlenmesi, mikroplastik ve lantan elementinin etkilerini inceliyor.

Belivermiş ve Kılıç, denizden topladıkları canlıları, üniversitedeki laboratuvarlarında oluşturdukları deniz ortamında stres faktörlerine maruz bırakarak bu faktörlerin etkilerini gözlemliyor.

AA muhabirine çalışmaları hakkında bilgi veren Belivermiş, deniz organizmalarında, yumuşakçalarda, karideslerde ve deniz kestanelerinde çeşitli stres faktörlerinin biyolojik etkilerini görmek istediklerini ve yaptıkları araştırmanın şu anda 3 stres faktörünü aynı anda çalışabildikleri bir düzeye geldiğini söyledi.

Belivermiş "Mikroplastik, okyanus asitlenmesi ve bir kimyasal element olan lantanın üçlü stresini hem birlikte hem de ayrı ayrı çalışıyoruz. Araştırma yaptığımız deniz canlılarını; besin olarak tüketilmeleri, baskıları hisseden canlılar olmaları ve Türkiye denizlerinde yaşayan türler olmalarına göre seçtik. Bunların yanında ekosistem için kilit rollerinin olması bizim için önemli." dedi.

Şu anda Saros Körfezi'nden topladıkları bir deniz kestanesi türü üzerinde çalıştıklarını belirten Belivermiş, "Bu tür, Marmara'da, Kuzey Ege'de yaşıyor. Hem bizim denizlerimiz hem de dünya için önemli bir veri olacak çünkü bilinen bir deniz kestanesi türü." diye konuştu.

- Asitlenme

Stres faktörlerinden ilkinin okyanus asitlenmesi olduğunu, bunun küresel bir sorun haline gelerek Türkiye'deki denizleri de etkilediğini anlatan Belivermiş, şöyle devam etti:

"Okyanus asitlenmesinin nedeni küresel olarak artan karbondioksit emisyonları. Karbondioksit emisyonları denizde pH'ın düşmesine neden oluyor ve özellikle kalsiyum karbon iskeleti olan canlılar bundan çok etkileniyorlar. Canlılar enerjilerini, bu asitlenmeyle uğraşmak için harcıyor, daha az ürüyor ve immün sistemleri etkileniyor. Çalışmamızda kabuklu bir istiridye türünde beyazlaşma gördük. Gözle görülebilir etkiler bile var ama biz hücre bazında da çalışıyor, bütüncül bir yaklaşım benimsiyoruz. Daha önceki bir çalışmamızda asitlenme nedeniyle midyelerin hemolenf hücrelerinde azalmalar gördük. Bu immün sistemle ilgili bir problem demek. Hem hücre bazında hem görsel, morfolojik olarak etkiler var. Kabuklarda zayıflama veya renk değişimleri var."

- Mikroplastik

Belivermiş bir diğer stres faktörü olan mikroplastiğin, çözülmesi kolay olmayan bir kirletici olduğunu, solunum yoluyla ya da besin olarak canlılara geçtiğini ve yalancı bir beslenme yarattığını aktardı.

Midyelerden örnek veren Belivermiş, "Midyeler mikroplastiği filtre ediyorlar, sanki mikro alg yermiş gibi onu da tüketiyorlar, bütün sindirim sistemine mikroplastik giriyor. Daha az beslenmiş oluyor, bu daha az enerji anlamına geliyor ve bütün süreçleri etkiliyor." değerlendirmesinde bulundu.

- Lantan

Deniz canlıları üzerindeki üçüncü stres faktörü olan lantanın, üzerinde çok az çalışılmış ve kullanımı artan bir element olduğuna değinen Belivermiş, "Kurşun, kadmiyum her zaman önemli ama kullanımı nispeten azalıyor. Lantan, endüstride kullanımı artan ve artma potansiyeli olan bir element. Çözünerek hücre içine kolayca girebiliyor. Bunun özelinde sonuçları görmeye devam edeceğiz. Ama üçlü çalışınca maalesef şu anda gördüğümüz negatif sonuçlar var." ifadelerini kullandı.

Tür bazında stres faktörlerine verilen cevapların çok değişik olduğuna dikkati çeken Belivermiş, "Şu an üzerinde çalıştığımız türde, hem canlılıkta azalma hem de hücre bazında sayısal olarak düşüş var. Bunlardaki azalma çevresel problemlerle, hastalıklarla savaşmada zayıflığa yol açabilir. Bir taraftan da ne kadar oksijen tükettiklerine dair solunum testi yapıyoruz. Bunda da değişiklikler var, çalışmalarımız devam ediyor ama bu üçlü stres faktörü bu canlıların tükettiği oksijeni bile etkileyebilir." yorumunu yaptı.

- "Gen düzeyinde değişimler gözlemledik"

Prof. Dr. Önder Kılıç da okyanus asitlenmesinin istiridye kabuklarının renklerinde açılma meydana getirdiğini gördüklerini belirterek "Bu okyanus asitlenmesinin kalsiyum karbonat yapısını etkilemesi sonucunda ortaya çıkıyor. Midyelerin hemolenf dediğimiz dolaşım sıvısında hücre sayısında azalmalar gözlemledik, moleküler birtakım sonuçlar elde ettik. Gen düzeyinde değişimler gözlemledik. Ayrıca biyokimyasal birtakım parametrelere baktık, enzim aktivitelerinde birtakım değişimler olduğunu gözlemledik." dedi.

Üzerinde çalıştıkları türlerin gıda olarak tüketildiğine işaret eden Kılıç, okyanus asitlenmesinin, bu türlerin yaşam sürecini çok ciddi bir şekilde etkilemesi durumunda popülasyonda bir azalmaya sebep olacağını ve bu azalmanın aynı zamanda insanların besin kaynağının azalacağı anlamına geldiğini kaydetti.

Kılıç, şöyle devam etti:

"Şu anda net bir şekilde hücre sayısında bir azalma olduğunu gözlemleyebiliyoruz. Bizim bu çalışmalarla ilgili çıkış noktamız, okyanus asitlenmesi, lantan ve mikroplastiklerde artan bir trendin mevcut olması. Bu artış şu anda bu etkileri yaratıyorsa değerlerinin artmasıyla birlikte çok daha ciddi düzeyde etkiler yapabilir ve popülasyonda, birey sayısında değişimler olabilir."

Uyguladıkları stres faktörlerinin besin zincirine katılımı riskinden de bahseden Kılıç, "Bunların besin zinciriyle insana kadar taşınımı söz konusu olabilir. Lantan ve mikroplastiğin besin zincirine katılımı söz konusu ama asitlenme, sadece organizma üzerinde bir etki yaratıyor, kimyasal element gibi ya da birikim gibi etkisi söz konusu değil." değerlendirmesini yaptı.

Yorum

LGS ve YKS İçin 30 Binden Fazla Tercih Danışmanlığı Birimi Açıldı!

Öğretmenlere Temmuz Ayında 14 Günlük Maaş Farkı Ödenecek! İşte Kademe Kademe Tutarlar

2025-2026’da Ders Saatleri Değişiyor: İlkokul ve Ortaokullarda Yeni Dönem Başlıyor

LGS Tercih Danışmanlığı İçin Rehber Öğretmenlere Rekor Ek Ders Ücreti

İstanbul’da yeni deprem! AFAD ve Kandilli‘den açıklama

Temmuz maaş promosyonunda ilk rakam ortaya çıktı

İlkokullar için dünyaya örnek olacak uygulama başlıyor

Hür Sen’den Toplu Sözleşme Görüşmelerine Şartlı Destek Açıklaması

MEB'den Öğretmenlere Yapay Zeka Devrimi: Sınıflara Yeni Nesil Teknoloji Rehberi!

Kocaeli Derince İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünden Ek Ders Ücreti Ödemesinde Rekor Hız!

Bakan Göktaş Duyurdu: Temmuz Ayı Yaşlı ve Engelli Aylıkları Yatırılmaya Başlandı

Temmuz Zammı Raflara Yansıdı: Alkollü İçeceklerin Fiyatı Arttı

Veliler Neden Geceden Okul Öncesi Kayıt Kuyruğunda? MEB'den Yeni Kayıt Takvimi Açıklaması!

MEB’den Öğretmenlere 3 Yeni Sınav Görevi

2025 Sınav Görev Ücretleri Belirlendi: Vergi Dilimine Göre Kim Ne Kadar Alacak?

Maaş promosyonunda 2 rekor 1 iptal talebi

Eğitim İş proje okullarına yönelik mahkemenin “yürütmeyi durdurma” kararını açıkladı

CHP’li Antalya, Adana Büyükşehir ve Adıyaman Belediye Başkanları Gözaltına Alındı

Özel Eğitim Etik İlkeler Yönergesi Yürürlüğe Girdi!

YÖK Başkanı Özvar Üniversiteler Eylem Planını Açıkladı

2025 Adli Tatil Takvimi Belli Oldu: Hangi Davalar Görülecek, Süreler Nasıl İşleyecek?

Dul ve Yetim Maaşlarında Artış! Temmuz 2025 İtibarıyla Güncel Rakamlar Açıklandı

MEB’den Sert Uyarı: Öğretmenler ve Memurlar İş Bırakamayacak

Memur ve Emeklilere Temmuz Zammı Kesinleşti! Maaş Ödeme Takvimleri Belli Oldu: İşte SSK, Bağkur ve Memur Farkları Ne Zaman Yatacak!

İki Öğretmenin Vefatı Eğitim Ailesini Sarstı!

Açıklandı! BİLSEM Bireysel Değerlendirme Sonuçları Açıklandı!BİLSEM Sonuçları Nasıl Sorgulanır? Kayıt Tarihi ve İtiraz Süreci

Şanlıurfa Valiliği Açıkladı! Öğretmen Atamalarında O Branşlara Öncelik Verilecek

Temmuz İtibarıyla Zamlı Milletvekili, Bakan ve Cumhurbaşkanı'nın Güncel Maaşları!

Atamalar, Ücretli Öğretmenlik ve Özel Okul Şartları Meclis Gündeminde

Temmuz 2025 Zamlarıyla Maaşlar Rekor Kırdı: En Düşük Memur Maaşı 50 Bin TL’yi Aştı!

Yükleniyor

YAZARLAR