Çocukların Zeka Gelişimini Destekleyen 10 Öneri!

Aile olarak çok güçlü genlere sahip olabilir, çocuğunuzun zeka gelişiminin de buna paralel olacağını düşünebilirsiniz. Oysa bilimsel araştırmalar sadece genetik yapının değil, anne- babaların tüm davranış ve tutumlarının da çocuğun zeka gelişiminde etkili olduğunu gösteriyor. Aile olarak çok güçlü genlere sahip olabilir ve çocuğunuzun zeka gelişiminin de buna paralel olacağını düşünebilirsiniz. Ancak onun yine de daha fazla desteğinize ihtiyacı var. Bilimsel çalışmalar, çocukların zekalarının sadece genetik faktörlere bağlı olarak gelişmediğini; anne babaların tüm davranış ve tutumlarının da bu süreçte çok ciddi bir rol oynadığını gösteriyor. Zeka her bireyde var olan, anne babadan aldığı potansiyelin şekillendirilmesiyle (çevresel etkenler, beslenme ve dış uyaranların iyi olmasıyla) artan beyinsel bir aktivite. Her ne kadar genetik yapı zeka seviyesinde etkili olsa da, var olan potansiyeli açığa çıkaramama veya zekayı köreltici davranış ve tutumlar, çocukların zeka seviyesini olumsuz etkileyebiliyor. Çocuklarda ilk 2-3 yaş aralığının çok iyi kullanılmasının, beyin ve zeka gelişimine olumlu yansımaları büyük. Bu dönemi çok iyi değerlendirmeyip, daha sonraki yıllarda beyin ve zeka gelişimini geliştirmeye yönelik gösterilen çabalar ise pek de etkili olmayabiliyor. Yenidoğan her bebekte öğrenme süreci doğar doğmaz başlıyor. O andan itibaren bebekler için her tür pozitif uyarı, özellikle zeka gelişimi için büyük önem taşıyor. Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Kemal Akpınar, hamilelik öncesinde ve doğumdan sonra çocuk yetiştirirken kolaylıkla alınabilecek önlemler ve zeka gelişimini destekleyici davranışlar üzerine anne babalar için önemli tavsiyelerde bulunuyor.

1 – Doğumdan önce önleminizi alın Hamilelik süresince annenin beslenme şekli, bebeğin bedensel ve zihinsel sağlığı için elbette son derece önemli. Ancak artık sadece annenin hamileliğinde değil, hamile kalmadan önce de beslenme alışkanlığı büyük önem taşıyor. Annenin dengeli ve yeterli beslenmesi, gerekli vitaminleri alması bebeğin beyin, merkezi sinir sistemi gelişiminde oldukça etkili. Özellikle bazı vitaminlerin eksikliği beyin sağlığını olumsuz etkileyebiliyor. Bunların en başında gelen folik asit eksikliğinde nöral tüp defekti denilen bazı beyin yapısal bozuklukları meydana gelebiliyor. Bu da doğrudan zekayı olumsuz etkileyecek bir durum. Hamilelik öncesinde alınan zararlı yiyecek ve içeceklerden, olumsuz bir zeka gelişimini önlemek için uzak durmakta fayda var. Eğer sigara içme alışkanlığı varsa, hamilelikten en az 3-6 ay önce bırakılmalıdır.

2 – Hamilelik sürecini sağlıklı geçirin Sağlıklı bir beslenme alışkanlığının yanı sıra hamilelik süresince egzersiz yapmak da, bebeğe giden kan akımını artıracağı için zeka gelişiminde etkili olacaktır. Ayrıca hamilelikte düzenli kontrollerin yapılması, çocuğun zekasını direkt etkileyebilecek olası sorunların tespiti ve gerekli müdahaleler için büyük bir öneme sahiptir.

3 – Sağlam bir beyin için vücudu sağlam tutun Çocukta var olan zekanın ortaya çıkarılması beyin gelişiminin, beyin gelişimi de diğer vücut sistemlerinin sağlıklı olmasıyla doğrudan ilişkilidir. Bu anlamda çocuğun bulunduğu çevresel şartlar, geçirilen sık enfeksiyonlar, uygunsuz beslenme beden sağlığını olumsuz etkilerken beyin sağlığını da olumsuz etkileyebilmektedir.

4 – “Genetikte var” demeyin “Zekası yüksek anne babadan doğan bebeğin zekası yüksek olur” şeklinde klasik bir teoriden bahsedilse de, zekanın gizli bir cevher olduğu unutulmamalıdır. Yani çocuğun zeka potansiyelinin ortaya çıkarılması için de onu doğum sonrası olumlu şekilde desteklemek gerekiyor. Sadece genetik yapı yeterli değildir. Bununla ilgili yapılan bir çalışmada; ikizlerden bir tanesi anne babanın yanında, uygun çevresel koşullarda yetiştirilirken; diğeri başka bir anne baba tarafından uygunsuz çevre koşullarında büyütülmüş. Her ikisinin genetik potansiyeli aynı olduğu halde, zeka seviyelerinin aynı olmadığı tespit edilmiştir.

5 – Doğal besleyin Doğal beslenmeden uzaklaştıkça, çocukların zekası da bundan olumsuz etkilenmektedir. Hazır gıdaların içinde kullanılan bazı yağlar ve katkı maddeleri, vücut sağlığını olumsuz etkilediği gibi beyin sağlığını da olumsuz etkileyebiliyor. Bu anlamda çocuğu doğal beslemek son derece önemli. Vücuda alınması gereken besinler arasında ise balık ve balık yağı ön plana çıkıyor. Ancak balık yağının sadece balıkta olduğu şeklindeki yanlış algıyı düzeltmekte fayda var; aslında omega 3, omega 6 ve diğer yağ asitleri doğal olan her türlü gıdada, özellikle ceviz başta olmak üzere kuruyemiş, yumurta, zeytin ve zeytinyağında da mevcuttur. Yeşil yapraklar da omega 3 ve omega 6 açısından zengin olsa da bu konuda balığın yerini alamıyor. Balığın özellikle düzenli tüketilmesi beyin ve zeka gelişiminde ciddi oranda etkilidir.

6 – Mama seçiminde hekiminize danışın Mama üreten firmalar, mamaları beyin gelişimini destekleyen çeşitli yağ asitleri, nükleotit denilen zorunlu olarak alınması gereken maddeler ve protein gibi birtakım ürünlerle desteklemektedirler. Ancak bu şekilde sanayi tesislerinde üretilen gıdaların tüketimi artarken ürünlerin içindeki bazı katkı maddeleri çocukta alerjik reaksiyonlara yol açabildiğinden çocuğun gelişme ve büyümesi üzerinde olumsuz etkiler yaratabiliyor. Bu nedenle mama seçiminde çocuk doktoruna danışmakta yarar var.

7 – Oyuncak seçimini çocuğunuza bırakın Aileler özellikle çocuklarının zeka gelişimi için uygun oyuncak ve oyunları merak ediyor. Fakat bebek kendisini bilmeye başladığı anda zaten öncelikle etrafındaki objelere ilgi gösteriyor. Dolayısıyla albenisi çok olan rengarenk oyuncaklarla aslında çok da fazla ilgilenmiyor. İlk olarak mutfağı, çekmeceleri, içindeki malzemeleri, tencere, kepçe, kaşık gibi eve dair eşyaları keşfetmek istiyor. Bu anlamda çocuğun çaydanlığı alması ve iki parçasını üst üste koyması aslında yaptığı zihinsel bir antrenman. Bunu yapan çocuk zaten zihinsel egzersizini yapıyor.

8 – Çocuğunuzu zekayı körelten objelerden uzak tutun Zekayı artırmaktan ziyade, zekayı köreltici durumlardan uzak durmalı. Yüksek zeka ürünü olan teknoloji aletleri zekanın körelmesinin en önemli nedenleri arasında. Tablet, telefon, televizyon ve bilgisayar oyunları bunun örnekleri. Çocuklar özellikle doğayı, hayvanları, sebzeyi doğadan birebir öğrenmeli. Bir aslanı tabletten göstermek eğitsel davranış olmuyor aslında. Aynı şekilde çocuğun zekasını geliştirmek için tabletten oyunlar oynatmak da zekayı köreltiyor.

9 – Her şeyden önce sevginizi gösterin Bir çocukta var olan potansiyel zekanın hem ortaya çıkarılması hem de gelişmesi için olmazsa olmazlardan biri de sevgi… Bebeğin ilk doğduğu anda anne babadan aldığı sevgi, sonrasında yakın çevrenin verdiği sevgi, çocukta da sevgi duygusunun gelişmesini sağlıyor. Pozitif gelişimin göstergesi olan bu durum, zekayı direkt geliştiren parametrelerden biri. Sevgisiz ortamlarda büyüyen bireylerde, potansiyel olsa dahi o zekanın ortaya çıkması geç olabiliyor.

10 – Üçüncü gözleri dikkate alın Çocuğun motivasyonu, yetenekleri konusunda desteklenmesi de zeka gelişimi açısından önemli bir husus. Çocuk gerçekten üstün yetenekli veya zeki olabilir. Özellikle girdiği ortamlarda bu yeteneğini gösterebilen bir çocuğun yeteneğinin üçüncü gözler tarafından fark edilmesi durumunda mutlaka destek alınmalıdır. Doğum anı zekayı etkiliyor Uygunsuz koşullarda yapılan ve özellikle ülkemizin halen bazı bölgelerinde yaygın olan evde doğumlarda, çocuğun kısa süreli havasız kalması, yeterli solunum yapamaması gibi riskli durumlar olabileceğinden direkt olarak çocuğun beyni, dolayısıyla zekası da olumsuz etkilenebiliyor. Anne sütü farkı! Bebek için anne sütü tartışmasız mükemmel bir besin. Anne sütüne hemen başlayan, yeterli anne sütüyle beslenen çocuklarda özellikle beyin gelişimi de daha iyi olduğundan zekanın kullanılabilmesi daha yüksek olmakta. Anne sütünün içinde beyin gelişimini uyaran birtakım faktörler mevcut. İçindeki yağ asitleri bebek için direkt kullanılabilen yağ asitleridir. Hızlı sinirsel iletimde özellikle beyinde miyelin gelişimi önemlidir. Miyelin gelişimini olumlu şekilde etkileyen faktörler de anne sütünün içinde bulunmaktadır. Anne sütünün zeka üzerinde olumlu etkisini gösteren sayısız bilimsel araştırma vardır. Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. N. Kemal Akpınar