Deprem bölgesinde çalışanların gelirinin artırılması ve istihdam teşviki için, brüt asgari ücretin net ücret olarak ödenmesi formülü gündemde.
Türkiye ekonomisinin yüzde 10'unu kapsayan deprem bölgesindeki 11 ilde meydana gelen hasarlar, sanayi üretiminde olumsuz etkiye yol açarken , deprem sebebiyle işgücünün önemli bölümünün başka illere göç etmesi de üretimi aksattı. Bölgedeki işverenler ise üretime devam edebilecek tesislerin eleman azlığı sebebiyle üretimini aksatmaması için, SGK primlerinin belirli bir süre için SGK yerine işçiye ödenmesi talebinde bulunuyorlar. Ekonomim.com'da yer alan habere göre ekonomi yönetimi de bu konuda bir çalışma başlattı.
DESTEKTE İKİ SEÇENEK VAR
Depremzede işçilerin ücret yönünden desteklenmesi noktasında ekonomi yönetiminin önünde iki seçenek bulunuyor. Bunlardan bir tanesi ödemelerin asgari ücretin brütü kadarki kısmına ilişkin prim muafiyeti sağlanması yönünde. Yani yüzde 14'lük SGK primi ve yüzde 1'lik işsizlik sigortası primi alınmayacak.
Asgari ücret 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 10.008 lira olarak belirlenmişti. Bundan yüzde 14 SGK primi( 1401 lira), yüzde 1 işsizlik sigortası primi (100 lira) olmak üzere 1501.20 liralık kesinti yapılıyordu. Başka bir ifade de bu seçenek tercih edilirse, deprem bölgesindeki bir asgari ücretlinin eline 10.008 lira geçecek.
TALEP KABUL GÖRÜRSE ÜCRET 11.759 LİRA OLACAK
Ancak asgari ücretin işverene maliyeti ise bu tutar üzerinden yüzde 15.5 işveren payı (1551 lira) ve yüzde 2 işveren işsizlik sigortası primi (200 lira) eklenmesi ile 11.759 lira kesiliyordu. İşverenler işçilerin işyerlerinde kalmasını sağlamak amacıyla, belirli süreliğine de olsa işverenin SGK ve işsizlik sigortası primi paylarının da doğrudan çalışana ödenmesini talep ediyordu. Bu talep kabul edilirse, bölgedeki asgari ücretlinin eline 11.759 lira geçecek. Üzerinde ücret alanların ise aradaki fark kadarlık kısmı için muafiyet sağlanacak.
KISA ÇALIŞMA VE NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ YETERLİ OLMADI
Daha önce çıkarılan bir OHAL kararnamesi ile depremde zarar gören işyerleri için kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği verilmeye başlanmıştı. 22 Şubat tarihli 125 sayılı Kararnameye göre yıkılmış veya ağır hasarlı işyerleri için uygunluk tespiti tamamlanmaksızın kısa çalışma ödeneği verilmesi öngörülmüştü. Deprem sebebiyle işyeri yıkılan işçilere ise günlük 133,44 lira düzeyinde nakdi ücret desteği verilmeye başlanmıştı.
BÖLGEDEN GÖÇ EDENLERİN SAYISI 2 MİLYONU AŞTI
Evi depremde hasar görenler, çadır kent veya konteyner kentlerde yer bulamadıysa, başka illere göç ettiler. Resmi bir açıklama yapılmasa da bu durumda göç ederek başka illerde AFAD kaydı yaptıranların sayısının 2 milyonu geçtiği ifade ediliyor. Bu durum doğal olarak depremden hasar görmese bile sanayi üretim yerlerinde ciddi anlamda istihdam kaybına yol açtı. Başka bir ifade ile hasarsız olan işyerleri bile eleman yokluğu sebebiyle tam kapasite ile çalışamaz duruma geldi.
Eleman yetersizliği nedeniyle deprem bölgesindeki sanayi üretiminde aksama yaşanmaması için işçilerin bölgede kalmalarını cazip hale getirecek formül arayışları kapsamında ücret desteği yanı sıra barınma desteğinin de verilmesi gerekiyor.
GEÇİCİ BARINMA YERİ YAPANA DESTEK
Olağanüstü Hal (OHAL) kapsamında çıkarılan 136 sayılı kararname ile OSB'lerde çalışanların geçici barınması amacıyla konteyner ve prefabrik yapıların kurulumu, altyapısı Sanayi Bakanlığı tarafından kredilendirilmesi veya geri ödemesiz desteklenmesi hükme bağlandı.
KANUNA İHTİYAÇ YOK, OHAL KARARNAMESİ İLE YAPILABİLİR
Asgari ücretle ilgili daha önce yapılan düzenlemeyle asgari ücret ve bunun üzerindeki ücretlerin asgari ücrete karşılık gelen kısmı vergi dışı bırakılmıştı. Yani çalışana yapılan ödemenin asgari ücret kadarlık kısmı için gelir vergisi kesintisi yapılmıyordu. Dolayısıyla çalışanlara yönelik bu kapsamda bir desteğe karar verilmesi halinde, herhangi bir kanunda değişikliğe ihtiyaç olmayacağı için OHAL kapsamında çıkarılacak bir kararname ile bu sorun çözülebilecek. Anayasa'nın 'Olağanüstü hallerde yönetim' başlıklı 119. Maddesi, olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin 17. fıkrasının 2. cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi veriyor.